کشت پسته

درخت پسته اهلی (Pistcia Vera L) متعلق به تیره سماق ( Anacardiaceae)  است. جنس Pistcia  دارای 11 گونه است که همگی آنها از خود ، تربانتین یا سقز ترشح می کنند. گیاهان این تیره بصورت درخت یا درختچه هستند. درخت پسته دارای برگ های مرکب شانه ای است و هربرگ یک جوانه جانبی را در برمی گیرد. ااکثر جوانه های جانبی به گل آذین اولیه مبدل می شوند و یک محور اصلی را تشکیل می دهند که در سال بعد خوشه پسته را تولید می کنند.

مرحله نونهالی درخت پسته طولانی است. تا قبل از پنج سالگی، درختان میوه  کمی تولید می کنند و از ۱۰ تا ۱۲ سالگی باردهی کامل و اقتصادی درخت آغاز می شود. درخت پسته عادت به رشد عمودی دارد، به نحوی که رشد سریع جوانه انتهایی از رشد جوانه های جانبی در درختان مسن‍تر جلوگیری می کند. این ویژگی ها بر نحوه تربیت نهال های جوان، هرس درختان بالغ و جوان‍سازی درختان مسن تاثیر زیادی دارد.

 

 

گیاه شناسی پسته

از نظر گیاه شناسی پسته میوه پسته در ردیف میوه های شفت طبقه بندی می شود.

میوه های شفت دارای سه قسمت : لایه برون خارجی، لایه میان گوشتی و لایه درون برسخت هستند.

درون بر، هسته را می ‍پوشانند. تفاوت میوه های شفت در بخش خوراکی آنها است.

در پسته ، هسته (مغز) به صورت خوراکی می رسد، در حالی که سایر میوه جات شفت (زردآلو، هلو)، هسته سخت دارند و میان برگوشتی بخش خوراکی میوه می باشد.

درخت پسته برگ ریز است، به این منظورکه در پاییز خزان نموده و زمستان به خواب می روند

 

اهمیت شناخت پسته

 پسته به عنوان یک محصول استراتژیک جایگاه خاصی را در بین تولیدات دارا می باشد. این محصول بخش عمده ای از صادرات غیرنفتی را تشکیل می دهد. درشرایط کنونی حدود ۵۵ درصد از تولید و بیش از ۶۰ درصد از صادرات جهانی پسته در اختیار کشور ما بوده و درآمد ارزی حاصل از صادرات پسته بیش از ۴۰۰ میلیون دلار می باشد. درحال حاضر سطح زیر کشت پسته در ایران بیش از ۳۶۰,۰۰۰ هکتار می باشد که استان کرمان با مجموع بیش از ۲۷۰,۰۰۰ هکتار باغ های بارور و غیر بارور، ۷۷  درصد محصول کل کشور را تولید و به عنوان مهمترین منطقه پسته کاری ایران و دنیا محسوب می شود . دانش امروز برتری های پسته را از پاره ای جهات بر بسیاری از خوراکی های مقوی و مغذی از جمله خاویار، میگو، گوشت قرمزو سفید و …. را به اثبات رسانیده است. در ادامه به بررسی گیاه شناسی پسته میپردازیم.

 

گونه های متعدد پسته

در دنیا از جنس درخت پسته گونه های متعددی نام برده شده است که در زیر این گونه ها به شکل مختصری بیان شده اند.

 

گونه Pistacia lentiscus

 این گونه در مناطقی با آب و هوای مدیترانه ای اروپا، آسیا و آفریقا تا جزایر قناری رشد می یابد. تربانتین قبرس از این گونه حاصل می شود. صمغ این گیاه پس از سفت شدن به عنوان سقز برای خوشبو کردن دهان مصرف می گردد.

 

گونه Terbantina

تقریباً در همان مناطق رشد گونه Pistacia lentiscus می روید که شبیه بنه است. صمغ این گونه دارای بوی بسیار تندی است که به Mastic معروف است.

 

گونه Atlantica

همان بنه است. این گونه به صورت خودرو در آسیا، شمال آفریقا و جزایر قناری می روید. همچنین این گونه در کشور مراکش نیز زیاد است.

 

گونه Vera

همان پسته معمولی یا ایرانی است. با نام‏ های مترادف P.Narfonnensis P. Trifolia بصورت خودرو در ایران و قسمت آسیای میانه و افغانستان دیده می شود. این گونه بصورت زراعی در ایران، افغانستان، یونان، ترکیه، جنوب ایتالیا، شمال آفریقا، تونس، مراکش و در آمریکا کاشته می شود.

 

گونه Mutica

در ایران و آسیای میانه، ترکیه، افغانستان، سوریه و فلسطین رشد می یابد. این گونه هم در ایران به بنه معروف است.

 

گونه Khinjuk

با نام مترادف P.Integermia که در ایران، کشورهای آسیای میانه، پاکستان، افغانستان و هندوستان می روید. برگ های این گونه معطر و چوب آن صنعتی است.

 

گونه Oleosa

اصل این گونه از آسیای شرقی است. در زمان های بسیار قدیم از میوه آن یک نوع روغن معطر برای خوشبو کردن برخی از داروها استخراج می شد.

از گونه های نام برده فوق تنها سه گونه با چند زیرگونه در ایران وجود دارد. سه گونه مهم موجود در ایران از لحاظ خصوصیات گیاه شناسی به ترتیب زیر از یکدیگر تمایز می یابند. وجه اصلی تمایز این گونه ها اندازه، شکل میوه و اختصاصات مربوط به برگچه ها است.

 

گونه های پسته موجود در ایران

  پسته خوراکی (P.Vera)

پسته خوراکی بصورت درختانی کوچک در برخی استان ها از جمله سمنان، کرمان و خراسان کشت می شود. همچنین این گونه بصورت خودرو در استان های خراسان و مازندران رشد می یابد. گونه P. Vera درختی دوپایه با برگ های متناوب، بی کرک، مرکب از 2 یا 3  زوج برگچه نوک تیز با یک برگچه انتهایی است. 

میوه گونه پسته خوراکی شفت، تقریباً خشک و بصورت تخم مرغی است. مغز آن دارای طعم مطبوع و ملایمی بوده و پوشیده از یک لایه خیلی نازک به رنگ قرمز است. مغز این گونه علاوه بر دارا بودن مواد غذایی فراوان، در صنعت داروسازی نیز در گذشته در تهیه امولسیون به مصرف می رسیده که در فرمول Looch Vert بکار می رود و در استعمال خارجی می تواند به مصارفی شبیه روغن بادام شیرین برسد.

 

 گونه خنجک یا کلخنگ(P.Khinju;) 

کلخونگ با نام علمی PISTACIA KHINJUK (در انگلیسیLentisque Bombay)، یک نوع درخت از تیره بنه و شبیه به بن می ‏باشد.  میوه این گونه دارای شباهت ‏های زیادی به بنه اما کوچک و ریزتر از آن، با پوسته ای نرم است. درخت کلخونگ یا Pistacia khinjuk گونه‏ ای از گیاهان خانواده آناکاردیسیا (Anacardiaceae) بومی مصر، غرب آسیا و مناطقی از هیمالیا است. نام این گونه (khinjuk) از نام گیاه خنجک در افغانستان گرفته شده است.

 

درخت خنجک یا کلخنگ دارای برگچه هایی به نسبت بزرگتر از برگچه های درخت بنه است. میوه کلخنگ به شکل تخم مرغی بسیار کوچک به طول 5mm است که بصورت نارس جمع آوری شده و با پوست به صورت خوراکی مصرف می گردد. از این گونه در ایران برای پیوند پسته معمولی بعنوان پایه استفاده می شود. درخت خنجک در مناطق جنوب، جنوب شرقی، غرب، مرکز و شرق ایران می روید.

 

گونه بنه یا چاتلانفوش(P.Atlantica)

درخت بنه یا پسته کوهی (پسته وحشی) با نام علمی Pistacia Atlantica، معمولاً در مناطق کوهستانی رشته کوه ‏­های زاگرس و به صورت کاملا خودرو می‏ روید. درخت بنه یکی از باارزش ‏ترین گونه ‏های گیاهی است که از دیرباز بسیار مورد توجه قرار گرفته است.

درخت بنه درختی است شبیه درخت پسته معمولی، ارتفاع آن گاهاً به حدود 7 متر می رسد. این گونه دارای برگ هایی مرکب از 9 تا 11 برگچه است. این درختان گل هایی مجتمع به صورت خوشه دارند که قرمز رنگ است و در رنگرزی به کار گرفته میشود. میوه این درخت سفت و قرمز رنگ بوده و پس از رسیدن به رنگ قهوه ای درمی آید. که برای تهیه ترشی مورد استفاده قرار میگیرد. فصل گل دهی این گونه گیاهی اوائل بهار است.

 قسمت ‏های مختلف درخت پسته کوهی مانند پوست، برگ، میوه نارس و مغز دانه رسیده آن را میتوان برای مصارف متعدد خوراکی و دارویی مورد استفاده قرار داد. علاوه بر این از درخت بنه یا پسته کوهی (وحشی) به حالت طبیعی یا بر اثر ایجاد شکاف صمغ خاص و مرغوبی ترشح می‏شود که به سقز شهرت دارد. به همین دلیل گاهی این درخت را با نام درخت سقز نیز می‏شناسند. شیره شناخته شده سقز دارای خواص بیشماری است و به دلیل کاربردهای متعدد آن در زمینه‏ های مختلف دارویی، درمانی، صنعتی و غذایی (رایج ‏ترین کاربرد آن در تهیه آدامس طبیعی می‏ باشد) میتوان آن را مورد استفاده قرار داد.

از این سه گونه، گونه اول مربوط به پسته خندان بوده و گونه دوم و سوم مربوط به پسته وحشی است. در بین مردم پسته وحشی نام عمومی بنه را به خود گرفته است. در ادامه انواع پسته در ایران معرفی شده است.

 

انواع متفاوت پسته ایران

پسته ها از لحاظ کیفیت، طعم، رنگ مغز، اندازه، تیرگی و روشنی و همچنین رنگ پوست در نقاط مختلف ایران با نام های گوناگونی شناخته می شوند. از طرف دیگر، محل تولید آن نیز به لحاظ کیفیت در قیمت این خشکبار تاثیرگذار است. مثلا پسته دامغان به خاطر طمع مرغوب و زیادی چربی، پسته قزوین به علت رنگ سبز مغزش و پسته رفسنجان نیز به خاطر مزه و رنگ قرمز مغز و همچنین روشن بودن رنگ پوست آن جایگاه خاصی دارد. بر این اساس در ایران انواع متفاوتی از پسته وجود دارند. در ادامه هریک همراه با توضیحی بیان گردیده است: 

 

پسته کله قوچی

پسته کله قوچی یکی از ارقام مشهور پسته در ایران است. مغز درشت فندقی شکل و همچنین ثمردهی خوب آن موجب گسترش و محبوبیت این رقم گردیده است. زمان برداشت این محصول دهه دوم شهریور ماه است. از آنجایی که پسته کله قوچی یکی از ارقام زودگل می باشد، به همین خاطر بیش‌تر در معرض خطر سرمای دیررس بهاره و خسارت ناشی از آن قرار دارد. این رقم همچنین نسبت به کمبود آب و موادغذایی نیز حساس است. مشخصات ظاهری پسته کله قوچی یه قرار زیر است: شکل میوه آن فندقی، درصد خندانی متوسط، رنگ مغز سرخ خاکستری و رنگ پوست استخوانی سفید با تیرگی متوسط است.

 

پسته اوحدی (فندقی)

یکی دیگر از مهم ترین ارقامی تجاری پسته، پسته اوحدی است. این پسته معروف با اکثر مناطق پسته کاری سازگار است. به طوری که حدود ۶۰ الی-۷۰ درصد باغات پسته رفسنجان را شامل می شود. میوه این رقم از نمونه گرد و به شکل فندق است. این رقم از پسته در دهه اول شهریور ماه قابل برداشت می باشد. مشخصات ظاهری این محصول به قرار زیر است: شکل میوه کروی (فندقی)، درصد خندانی خیلی زیاد، رنگ مغز ارغوانی و رنگ پوست استخوانی کرم می­‌باشد.

پسته بادامی

میوه این نوع از پسته در ایران بادامی شکل، ریز و خنجر مانند است و رنگی کدر دارد. پسته بادامی جزو ارقام زود گل است. این نوع پسته در نیمه اول مرداد ماه قابل برداشت است. لذا یکی از ارقام خیلی زودرس به شمار می آید.

 

پسته احمدآقایی

یکی از نمونه های جدید پسته تجاری ایران، پسته احمدآقایی است. عملکرد بالا و زمان کم لازم برای برداشت از ویژگی های بارز این نوع از پسته است. هند و یونان از جمله کشورهای خواهان پسته احمدآقایی هستند. رنگ سفید پوست آن و قرمزی مغز این محصول، احمد آقایی را به عنوان یکی از بهترین نوع پسته ها معروف ساخته است. این پسته در تقسیم بندی های ذکر شده جزو ارقام متوسط گل و دیررس محسوب می شود. مشخصات ظاهری پسته احمدآقایی یه قرار زیر است: شکل میوه مستطیلی کشیده (بادامی)، درصد خندانی زیاد، رنگ مغز ارغوانی و رنگ پوست استخوانی خیلی روشن.

 

پسته ممتاز

میوه های پسته ممتاز به شکل بادام است و از مغز خوشمزه تری نسبت به سایر ارقام تجاری برخوردار است. این نوع پسته از ارقام زودگل و دیررس بوده و در دهه سوم شهریور ماه قابل برداشت است.

 

پسته سفید نوق 

پسته سفید نوق یکی از پسته های قدیمی رفسنجان است و مخصوصا در منطقه نوق که آب و هوای گرمتری نسبت به رفسنجان دارد، گسترش بیشتری یافته است. میوه این رقم بادامی شکل است و از ارقام زودگل و دیررس به شمار می آید. زمان برداشت پسته سفید نوق، دهه سوم شهریور ماه است.

 

پسته قزوینی

پسته قزوینی همانطور که از اسم آن مشخص است مربوط به منطقه قزوین است. این پسته در آنجا به نام پسته کله بزی نیز معروف است. این پسته از میوه بادامی شکل، ریز و مغز نسبتاً سبز رنگ برخوردار است. از آنجایی که این پسته در اواسط مرداد ماه قابل برداشت است از ارقام زودرس محسوب می شود.

 

پسته شاه پسند دامغان

پسته شاه پسند یکی از ارقام معروف تجاری پسته در منطقه دامغان است که از میوه بادامی شکل برخوردار است. پسته شاه پسند از ارقام دیرگل و متوسط رس است که در دهه دوم شهریور ماه قابل برداشت می باشد.

 

پسته خنجری دامغان

پسته خنجری دامغان به شکل بادام است. تنها قسمت انتهایی دو لبه پوست این پسته به خنجر شباهت دارد و از این رو به آن پسته خنجری گفته می شود. این نوع بسته در بازار از نظر کیفیت چندان وجه تمایز مشخصی با نوع بادامی ندارد. لذا غالبا به صورت مخلوط با آن به بازار عرضه می گردد.

 

زیرگونه های متعدد بنه

زیرگونه p. atlantica supsp. Cabolica

ویژگی اصلی این زیر گونه برگچه های نیزه ای است که در انتها باریک شده و طول آن ها 4-3 برابر عرض آن ها است. برگچه های این گونه بیضی تخم مرغ شکلی درازی است. این زیرگونه بیشتر در نواحی مرکز و جنوب شرقی کشور رشد می یابد و بندرت در نواحی کردستان دیده می شود. این زیرگونه تقریباً پراکنده ترین و مشهورترین زیر گونه پسته وحشی موجود در کشور است.

زیر گونه p. atlantica supsp. Kurdica

ویژگی اصلی این زیر گونه برگچه های چرمی و گوشتی است که دارای قاعده ای پهن، انتهائی باریک و حاشیه ای راست است. ابعاد این گونه 3/5×8 و ابعاد میوه آن 10-8×8-5 میلیمتر است. این زیر گونه بیشتر در نواحی شمال شرقی، غرب و مرکز ایران یافت شده و در جنگل های استان کردستان نیز به وفور وجود دارد.

زیر گونه p. atlantica subsp mutica

این زیر گونه مهمترین زیرگونه بنه است. دارای برگ هایی چرمی و کوچک با ابعاد 2-1/5×4 سانتی متر و حاشیه محدبی است. میوه این گونه کوچک است ( حدود 7 میلی متر ). این زیر گونه مشهورترین نوع بنه در ایران است که تقریباً در تمامی نقاط کشور یافت می شود.

پراکندگی درخت بنه در سطح کشور

نحوه پراکندگی گونه های مختلف درخت بنه در زیر تشریح شده است.

 

زیرگونه کابولیکا

• استان هرمزگان: بندرعباس (کوه گنو)، شیب شمالی کوه های برخون (شمال فرقان) بین حاجی آباد و سیرجان، سمال سانده، باغستان (ده دم تنگ)
• استان کرمان: نرسیده به سیرجان، بم  (جیرفت، جازموریان)، کرمان به زاهدان (تنکه نادر).
• استان سیستان و بلوچستان: 50 کیلومتری جنوب زاهدان (جاده میرجاوه) 60 تا 70 کیلومتری جاده خاش به بزمان، کوه های بزمان (بین ایرانشهر و بم)، زاهدان (گوربند) چاه بهار و شیب شرقی کوه تفتان از سنگاه.

 

زیرگونه موتیکا

این زیرگونه تقریبا پراکنده ترین و مشهورترین زیر گونه پسته وحشی موجود در کشور است.

• استان آذربایجان: 30 کیلومتری جنوب غربی خلخال
• استان اصفهان: 58 کیلومتری جنوب شرقی سمیرم، پادنا، 60 کیلومتری شرق شهر-(چاه قنداب)، بوئین، فریدونشهر، پل کله شهرضا
• استان چهارمحال و بختیاری: لردگان، آرمند، بروجن، لردگان، ناقان، نته سیا در منطقه فنلاورد
• استان یزد: تفت
• استان کهیلیویه و بویر احمد: دوگنبدان به چرام، یاسوج بین بهبهان- دوگنبدان میمند
• استان فارس: غرب نور آباد، نهریز، سروستان، اصطهبانات به نیریز، تنگه هرمانی
• استان کرمان: نیز به کهت، ده بکری، بافت، بافت به سلموئیه
• استان خراسان: نیشابور به کاشمر
• استان سمنان: منطقه توران (دره نهر در شمال کوه پیغمیر)
• استان تهران: کوه دشته، دره ورد آورد، کوه های قم، کوه های جنوب غربی جاجرود

 

زیرگونه کوردیکا

• استان آذربایجان: ارومیه- جزیره قویون داغی، دریاچه ارومیه، جزیره اسپیره، نقده دره قاسملو
• استان کرمانشاه: کرمانشاه (والاهو)
• استان ایلام: جنگل های اطراف ایلام
• استان لرستان: خرم آباد، دریاچه گهر، شنول آباد به الیگودرز، درود، بیشه سفید دشت، کوه دشت، اشتران کوه
• استان کهکیلویه و بویراحمد: جاده یاسوج – فهلیان، یاسوج، کاکان
• استان تهران: الموت (شیرکوه)

 

شیره درخت بنه

درختان بنه در مجاری تراونده خود در قسمت خارجی پوست داخلی دارای ماده صمغ مانندی هستند که در صورت وارد نمودن شکافی به پوسته درخت، بصورت مایع غلیظی از آن تراوش می کند. در گذشته تصور می کردند که این مجاری تراونده صمغ در داخل چوب قرار دارند. لذا برای تهیه صمغ، شیاری ایجاد می کردند که از پوست درخت می گذشت و تا داخل چوب ادامه می یافت.

تراوش صمغ با شروع فعالیت کامبیوم و باز شدن برگ ها صورت می گیرد و در ماه های تیر و مرداد به حداکثر خود میرسد. سپس با آغاز دوره استراحت درخت، رو به کاهش نهاده و در زمستان که درخت در حال استراحت است به کلی متوقف می شود.

میزان تولید صمغ بسته به شرایط آب و هوایی در رطوبت، نور، حرارت و بارندگی متغییر است. در تابستان های معمولی و خشک، تراوش صمغ به صورت مرتب ادامه می یابد. وزش بادهای گرم یا آفتاب زدگی و … گاهی به پوست درخت آسیب وارد می کند و ممکن است سبب کاهش میزان تراوش صمغ گردد. همچنین در صورت شدید بودن، تراوش صمغ را به طور کلی متوقف سازد.

با توجه به تحقیقات انجام شده در فرانسه بر روی درختان صمغ ده (رزین دار) رشد تاج نیز با افزایش صمغ ارتباط مستقیم دارد. عملیات پرورش جنگل نیز در افزایش صمغ ارتباط مستقیم دارد. زیرا نفوذ گرما و نور در داخل جنگل زمینه صمغ دهی درختان را فراهم می سازد. از دیگر عوامل موثر در افزایش محصول صمغ میتوان به قطر تنه درخت، شکل ظاهری و… اشاره نمود.

 

مشخصات گل نر درختان پسته

درخت نر در فروردین ماه حدود ۵ تا ۷ روز زودتر از درخت ماده به گل می نشیند که گل های آن به صورت خوشه ای بوده و هر خوشه، توده ای ازگل های متراکم می باشد. گل ها بدون گلبرگ و کاسبرگ حقیقی هستند. هرگل نر مشتمل بر ۵ پرچم بیضی شکل با میله کوتاه سبز رنگ است.

 

مشخصات گل ماده درختان پسته

گل ماده همانند گل نر خوشه ای می باشد با این تفاوت که شکل قرار گرفتن گل ها بر روی خوشه به صورت منفرد و با فاصله از یکدیگر است گل های ماده ابتدا به رنگ سبز هستند که این رنگ را تا دو روز حفظ می کنند اگر در این فاصله دانه های گرده به آن ها برسد و عمل لقاح انجام بگیرد رنگ کلاله ای سه شاخه ای آن به قرمز مایل به قهوه ای تغییر می کند سپس کلاله خشک شده و می ریزد..

پایه بنه به عنوان یکی از پایه های مقاوم به نماتد و مولد غده ریشه پسته و پایه هیبریدی پسته به عنوان پایه ای مقاوم به سرمازدگی، و مقاوم دربرابر آفات و حشرات و هرگونه بیماری های گیاهی است.

 

آب و هوای مطلوب پسته

درخت پسته به سرمای شدید زمستان و گرمای زیاد تابستان هر دو مقاوم است. درخت پسته با هوا و زمین مرطوب سازگاری ندارد. رطوبت زیاد در زمین باعث تولید بیماری صمغ و پوسیدگی یقه درخت می‌شود که به تدریج درخت را ضعیف و بالاخره خشک می‌کند. درخت پسته به کم آبی و خشکی مقاومت زیاد نشان می‌دهد بطوری که درختان کهن را می‌توان بدون آبیاری بر مدت خیلی طولانی (شادی چند ده سال) زنده نگاه داشت.

 

سرمازدگی پسته

آسیب دیدگی اندام های حساس گیاه در اثر کاهش ناگهانی دما در طول فصل رویش که می تواند در دماهای بالاتر از صفر درجه صورت گیرد را سرمازدگی گویند. سرما زدگی دارای انواع مختلفی بوده و ممکن است در بهار یا پائیز و یا زمستان اتفاق بیفتد.

سرمازدگی انتقالی (جبهه ای یا سیکلونی): سرمایی که در اثر هجوم یک جریان سرد قطبی و عبور آن از منطقه پیش می آید که موجب تقلیل شدید و ناگهانی درجه حرارت و سقوط میزان حرارت به چندین درجه زیر صفر می شود این جریانات اغلب توأم با نزولات آسمان بوده و خاصیت کلی آن ها این است که همواره از یک جای دیگر به منطقه منتقل و نفوذ می کند و محلی نمی باشد و بیشتر در دوران خواب درختان، در دوره غیر فعال یعنی زمستان بروز می کند که درختان میوه سردسیری تا حد زیادی در مقابل آن مقاومت و دوام دارند البته به ندرت در بعضی سالها چنین سرماهایی در اوایل بهار و پائیز دیده می شوند که موجب خسارت سنگین باغداران می شود.

 

خاک مطلوب پسته

بهترین خاکها برای کاشت درخت پسته خاکهای لیمونی سبک یعنی شن و رس می‌باشد. در اراضی سبک مصرف کود برای برداشت رضایت بخش است ولی در اراضی رسی سنگین که رطوبت را به مقدار زیاد و برای مدتی طولاتی در خود نگاه می‌دارد کاشت این گیاه نتیجه رضایت بخشی نمی‌دهد و مقدار محصول چندان قابل توجه نخواهد بود. درخت پسته تا اندازه‌ای تحمل شوری خاک را می‌کند.

 

ازدیاد درخت پسته و کاشت آن در باغ

از نظر گیاه شناسی درخت پسته را به دو طریق می‌توان تکثیر کرد یکی بوسیله خواباندن شاخه و دیگری بوسیله کاشت بذر. ولی در باغبانی و از نظر اقتصادی تنها راه ازدیاد درخت پسته کاشت بذر برای تهیه پایه و پیوند نهال حاصله با انواع مرغوب پسته می‌باشد.

چگونگی عمل لقاح پسته

گلهای ماده ابتدا به رنگ سبز هستند که این رنگ را تا دو روز حفظ می کنند.

اگر در این فاصله دانه های گرده به آنها نرسد و عمل لقاح انجام نشود ، رنگ کلاله سه شاخه ای آن به قرمز مایل به قهوه ای تغییر می کند ، سپس کلاله خشک شده و می ریزد.  

در صورت تلقیح ، خوشه های گل ماده شروع به رشد کرده و دانه های آن به تدریج بزرگ می شوند.

پوست نرم خارجی دانه ها در حین رشد ، رنگهای سبز و صورتی آمیخته به زرد و بنفش کم رنگ به خود می گیرد.

 

ریشه زایی درخت پسته

ریشه زایی درخت پسته به دوصورت است . محوری و عمودی است و تا عمق بیش از دو متر داخل خاک فرو می رود.

سیستم ریشه زایی عمقی درخت را قادر می سازد تا به اعماق خاک نفوذ کرده و از آب و مواد موجود در آن به خوبی تغذیه نماید و به همین دلیل درختان پسته قابلیت سازش با دوره های طولانی خشکسالی را دارند.

قدرت تولید ریشه فرعی در درخت پسته خیلی ضعیف است و هرگاه انتهای ریشه اصلی قطع شود، درخت خشک شده و از بین میرود. مرحله نونهالی درخت پسته طولانی است . تا قبل از پنج سالگی، درختان میوه کمی تولید می کنند و از 10 تا 12 سالگی باردهی کامل و اقتصادی درخت آغاز می شود.

درخت پسته عادت به رشد عمودی دارد، به نحوی که رشد سریع جوانه انتهایی از رشد جوانه های جانبی در درختان مسن تر  جلوگیری می کند. این ویژگی‍ها بر نحوه تربیت نهال های جوان، هرس درختان بالغ و جوان‍سازی درختان مسن تاثیر زیادی دارد.

 

کـاشــت پـستـه

تابستان‌های گرم و طولانی و زمستان‌های سرد و طولانی جهت کشت و کار پسته توصیه می‌شود. دمای 45درجه سـانتیگراد در تابستان و سرمای منفی 20 در زمستان را به خوبی تحمل می‌کند. البته میزان مقاومت بر حسب مرحله رشد گیاه، سن گیاه، نوع رقم، وضعیت تغذیه و آبیاری متفاوت می‌باشـد. پسته نسبت به سرمای دیررس بهاره حساس است. همچنین گرمای زودرس بهاره نیز موجب از بین رفتن گل‌ها و میوه‌ها در ابتدای فصل و گرمای بیش از حد در زمان مغز بستن و رشد میوه، باعث سقط جنین و افزایش درصد پوکی میوه می‌شوند.

 

داشـت پـسـتــه

کیفیت آب از شاخص‌های مهم برای افزایش عملکرد می‌باشد، بطوری که بین عملکرد محصول پسته و شوری آب و خاک رابطه معنی‌داری وجود دارد. به عبارتی با افزایش شوری میزان عملکرد کاهش می‌یابد و زمانی که EC به 24دسی زیمنس به متر می‌رسد، عملکرد به صفر تنزل می‌یابد. قابل ذکر است تا میزان شوری 8 دسی زیمنس بر متر در خاک، کاهش معنی‌داری در عملکرد محصول پسته ایجاد نمی‌شود.

میزان آب مصرفی بایستی مطابق با نیاز آبی درخت و معادل تبخیر و تعرق و نیاز آبشویی باشد، اما بطور کلی توصیه می‌شود (در خاک‌های با بافت متوسط آبیاری ترجیحا هر 3 تا 6روز یکبار انجام شود، در خاک‌های با بافت سبک آبیاری ترجیحا 3روز یکبار انجام شود و در خاک‌های سنگین آبیاری ترجیحا حداکثر 6 تا 9 روز یکبار انجام شود.

دور آبیاری مناسب در باغات پسته با توجه به فصل رشد، نوع خاک، روش آبیاری و سن گیاه متفاوت می‌باشد. نهال‌های پسته در روش آبیاری سطحی با دور آبیاری 7روزه آبیاری می‌گردند و به تدریج با رشد آن‌ها و رسیدن به سن 5 سالگی دور آبیاری به 14روز افزایش می‌یابد. از 5 سالگی تا 10سالگی به تدریج دور آبیاری افزایش می‌یابد و در سن 10سالگی به 25روز افزایش می‌یابد. در درختان بارور دور آبیاری در خاک‌های سبک 25روز، در خاک‌های متوسط 30روز و در نهایت 35 روز در خاک‌های سنگین متغیر است. در ماه‌های گرم سال بهتر است این دوره کمی کمتر در نظر گرفته شود.

توصیه می‌شود کوددهی باغات پسته بر اساس نتایج حاصل از آزمون خاک و برگ انجـام شود. بهتر است کودهای شیمیایی در شیارهای عمیق در نیمه بیرونی سایه انداز به همراه کود حیوانی و گوگرد با تیوباسیلوس هر 3 سال یکبار صورت گیرد. برخی از عناصر مانند نیتروژن بایستی بصورت سرک، کلسیم و عناصر ریز مغذی به صورت محلولپاشی و پتاسیم به دلیل جذب بالا در مرحله پر شدن مغز به صورت سرک در طول دوره رشد درخت در بهار و تابستان مصرف گردد.

معمولا کودهای نیتروژنه در 4 قسط (در اواخر اسفند، در نیمه دوم اردیبهشت، در شروع مغز بستن در اوایل تیرماه، در شهریور ماه) در باغات پسته مصرف می‌گردد. در مجموع برای یک هکتار باغ پسته بارور حدود 200کیلوگرم نیتروژن خالص مصرف می‌گردد، که برای هر قسط 50 کیلوگرم نیتروژن خالص مصرف می‌شود. این 50کیلوگرم نیتروژن معادل 100کیلوگرم اوره، 200کیلوگرم سولفات آمونیوم و 150کیلوگرم نیترات آمونیوم می‌باشد که بهتر است در شرایط شور از کود سولفات آمونیوم استفاده شود.

 

بـرداشـت پسته

زمان برداشت محصول پسته به شرایط آب و هوایی، رقم پسته، خصوصیات خاک، دور آبیاری و عوامل دیگر متفاوت می‌باشد، لازم است که برداشت محصول در زمان مناسب انجام شود، زیرا در صورت تاخیر، پوست سبز پسته ترک خورده و زمینه مساعد آلودگی را فراهم می‌نماید. در باغ‌های وسیع پسته که برداشت همزمان محصول امکان پذیر نمی‌باشد، ارقام زودرس و دیررس استفاده شود تا برداشت محصول تدریجی انجام گیرد. لازم است از مخلوط کردن پسته‌هایی که قبل از برداشت روی خاک افتاده‌اند با پسته‌های تازه چیده خودداری شود چون احتمال آلودگی پسته‌های روی خاک بیشتر است و یک دانه پسته آلوده قادر است کل توده پسته را آلوده کند. بهتر است برداشت محصول در ساعات اولیه روز انجام و امکان نگهداری آن در سایه تا زمان انتقال از باغ فراهم شود.