کشت کیوی

نام علمی کیوی Actinidia deliciosa از خانواده Actinidiaceae می باشد.کیوی درختی است دو پایه دارای ریشه های نسبتاً ضخیم ، گوشتی آبدار و سطحی (باید از شخم عمیق در اطراف تنه خودداری نمود)، برگها خزان کننده و قلبی شکل و متناوب، گلها اواخر بهار شکوفا میشوند. میوه از اوایل آبان ماه قابل برداشت است و وزن متوسط میوه در ایران۷۰ گرم میباشد.

گیاه شناسی کیوی

این میوه بومی چین جنوبی است ولی اصلاح آن در کشور نیوزیلند صورت گرفته و به سایر نقاط جهان گسترش یافته است. در ایران نیز با مشاهده وضعیت نامطلوب بخشی از باغات مرکبات در شمال کشور که در بعضی سالها در اثر سرمای زمستانه از بین میروند و دارای عملکرد پایینی هستند، اقدام به انجام مطالعاتی برای یافتن جایگزینی مناسب برای این باغات شد که درنهایت درخت کیوی فروت برای این منظور انتخاب گردید. این میوه نسبت به مرکبات مقاومت بیشتری به سرما داشته و عملکرد آن بالاتربوده و شرایط اکولوژیکی شمال کشور بسیار مناسب کشت این محصول است. با همکاری fao درسال ۱۳۵۷ چهار رقم ماده بنام هایوارد، برونو، مانتی و آبوت و دو رقم نر بنام توموری و ماتوا از کشورهای فرانسه و ایتالیا وارد و بعد از انجام تحقیقات لازم درسال ۱۳۶۷ اقدام به تکثیر وتوزیع بین باغداران گردید.

سابقه کشت کیوی در جهان

روبرت فورتون انگلیسی درسال ۱۸۴۷ در سفر مطالعاتی به کشور چین ، کیوی فروت را به عنوان یک میوه خوراکی کشف کرد. در آغاز قرن بیستم(۱۹۰۶) مقداری بذر کیوی از چین به نیوزلند برده شده و توسط باغداری بنام آلکساندر آلیسون مورد کشت قرار گرفت. درختان کیوی حاصل از بذرهای مذکور درسال(۱۹۱۰) به بار نشستند و تمام ارقام کنونی کیوی در دنیا غیر از چین حاصل درختان مذکور است. باغداران نیوزیلندی پس از آنکه متوجه منافع اقتصادی آن شدند، اقدام به اصلاح روشهای باغداری و توسعه ارقام و کولیتواری های آن شدند و درسال ۱۹۴۰ وقتی که تعداد زیادی از باغهای کیوی به محصول اقتصادی رسیدند، اهمیت کشت و کار آن بیشتر ظاهر گردید و از آن تاریخ تولید کیوی درنیوزلند بسرعت توسعه یافته است. دو نفراز کسانیکه در این زمینه بیش از همه کوشش کرده وبه موفقیت های قابل توجهی دست یافتند بنامهای Hayward Wright, Bruno just می باشند که نسبت به پرورش و تکثیر دو واریته مهم کیوی که هم اکنون بیشترین سطح زیر کشت باغهای کیوی را تشکیل می دهند اقدام نمودند که با سم خود آنها هایوارد و برونو نامگذاری شده و شهرت جهانی یافتند. میوه کیوی حدوداً درسالهای ۱۸۴۷ به اروپا و سپس به آمریکا راه یافت که ابتدا جنبه زینتی داشته است.

 

وضعیت تولید محصول کیوی در ایران

این میوه در ایران از سال ۱۳۴۷ مورد توجه قرار گرفته و بعد از انجام تحقیقات مقدماتی توسط ایستگاه تحقیقات کشاورزی رامسر، بدلیل داشتن مقاومت بیشتر به سرما نسبت به مرکبات در شمال ایران بعنوان جایگزینی برای مرکبات تایید گردیده و بعد از ورود ارقام انتخاب شده و مناسب از کشورهای ایتالیا و فرانسه بنامهای هایوارد، برونو، آبوت، مانتی و ارقام نر توموری و ماتوا درسال ۱۳۶۳ عملاً بصورت تجارتی مورد توجه قرار گرفت. درحال حاضر این میوه درسه استان مازندران، گلستان و گیلان در حاشیه دریای خزر و اراضی مناسب کشت شده و هرساله بر سطح آن افزوده میشود.

 

مناطق مستعد کشت کیوی در کشور 

درحال حاضر تنها قسمت کوچکی ازسواحل دریای خزر که از آستارا تا ساری را در برمی گیرد برای استقرار باغ های کیوی شرایط مساعدی دارند. شرایط مذکور نه تنها مربوط به وضعیت عوامل جوی از قبیل درجه حرارت ، رطوبت نسبی، ارتفاع و پراکنش بارندگی است بلکه ph خاک نیز در این ارتباط نقش مهمی دارد زیرا تنها در این نوار است که خاک ها تا حدودی اسیدی یا خنثی بوده و برای رشد و پرورش کیوی مناسب است. لذا گسترش باغ های کیوی درسال های اخیر در همین محدوده بوده و درسایر مناطق ازجمله گیلان سطح کشت ناچیز می باشد. به این ترتیب محل استقرار باغ های کیوی با ارقام فعلی با شرایط طبیعی انطباق کامل داشته و تنها درصورت در اختیار داشتن ارقام جدیدی که شرایط مختلف آب وهوایی را تحمل نمایند، امکان گسترش کشت در سایر مناطق نیز خواهد بود.

 

اهمیت اقتصادی باغات کیوی 

بطور کلی ، بخش باغبانی از ظرفیت های تولیدی و صادراتی فراوانی برخوردار است و می تواند درسازمان تجارت جهانی wto حرفی برای گفتن داشته باشد. در حال حاضر حدود ۱۵ هزار خانوار به کشت وکار کیوی اشتغال داشته و درصورت ایجاد صنایع تبدیلی میزان اشتغال وارزآوری این محصول افزایش خواهد یافت. این بخش مزیت نسبی قابل قبولی نسبت به سایر بخشهای تولیدی نظیر زراعت ، محصولات دامی و حتی صنعت دارد. در زمینه باغبانی قدرت ، رقابت بسیار بالا بوده و محصولاتی نظیر گردو، فندق ، بادام ، پسته ، زیتون و غیره با بهره گیری از تفاوت اقلیم، تنوع ژنتیکی و نیروی کار نسبتاً ارزان قیمت از یک طرف و تقاضای بازار جهانی و بالا بودن قیمت این محصولات در جهان، این امکان را به بخش باغبانی می دهد که به سادگی در بازارهای جهانی با محصولات مشابه به رقابت بپردازد و با این پشتوانه به توسعه آن در کشور کمک کند. میوه کیوی نیز در ردیف محصولات فوق الذکر قرار گرفته و می تواند در ارزآوری ، اشتغال و سلامتی جامعه نقش بسزایی داشته باشد. قابل ذکر است که از لحاظ حجم تولید کیوی مقام چهارم جهان و درنیمکره شمالی در مقام دوم بعد از کشور ایتالیا قرار گرفته است . از نظر صادرات نیز ششمین کشور صادرکننده در جهان می باشد. تقاضای مردم جهان برای خرید کیوی، سالیانه ۴ میلیون تن است، در صورتی که تولید آن در دنیا فقط ۸۰۰ هزار تن است، یعنی فقط به ۲۰ % از تقاضای جهان پاسخ داده می شود، بنابراین هنوز امکان زیادی برای ورود به بازارهای جهانی وجود دارد.

 

امروزه کیوی کالایی کاملاً اقتصادی تلقی می شود و در مقایسه با سایر محصولات کشاورزی که در شرایط آب وهوایی مشابه کیوی در کشور کشت می شوند – نظیر برنج و مرکبات – بازدهی اقتصادی بالایی دارد و این امکان نیز وجود دارد که بتوانیم سالانه یک میلیارد دلار ارز برای کشور حاصل کنیم. این میوه در ایران نسبت به سایر کشورها از طعم خوبی برخوردار بوده و به لحاظ استفاده کم از سموم شیمیایی (کشت ارگانیک) و همچنین از نظر زمان برداشت محصول درصورت رعایت استانداردهای بسته بندی وافزایش توان حمل و نقل کشور میتواند جایگاه خود را در بازارهای جهانی مستحکم نماید.

 

شرایط آب وهوایی مناسب کیوی 

کیوی از میوه های نیمه گرمسیری است که مقاومت آن به سرما بیش از مرکبات است و احتیاج به رطوبت و آب زیادی داشته و به دمای ۱۰ درجه سانتیگراد زیر صفر مقاوم است . این درخت سالیانه ۵۰۰۰ تا۷۰۰۰ مترمکعب آب در هکتار نیاز دارد. رطوبت نسبی ۷۵ % و ۳۰۰ تا ۴۰۰ ساعت دمای کمتر از ۷ درجه سانتیگراد در فصل خواب جهت تولید میوه ضروری است. در مناطقی که دمای زمستان به کمتر از ۱۲ درجه سانتیگراد زیر صفر برسد پرورش کیوی غیر ممکن است. رشد جوانه ها از ۸ درجه سانتیگراد بالای صفر شروع شده و این درخت تا ۴۰ درجه سانتیگراد را در تابستان تحمل میکند.

 

خاک مناسب کیوی

کیوی در خاک های کاملاً سبک با قابلیت نفوذپذیری مناسب بخوبی رشــد میکند و به خاکهای شنی هوموسدار نیاز دارد. اسیدیته مناسب آن ۵/۵ تا ۵/۶ است. این درخت جزء گیاهان حساس و پرتوقع به عناصر خاک است و تغذیه آن باید بخوبی صورت گیرد. برای احداث باغ باید به نسبت ۱ به ۹ از پایه های نر و ماده استفاده نمود تا گرده افشانی بنحو احسن انجام گیرد. تکثیر آن از طریق قلمه و فاصله درختان در شمال ایران ۵×۴ متر در روش صلیبی است و معمولاً۵۰۰ درخت در هکتار کاشته می شود.

 

میـزان آبیـاری

اگر درختچه کیوی را تازه کاشته ‌اید، باید آبیاری منظمی را برای چند هفته در پیش بگیرید تا مطمئن شوید گیاه زنده می ‌ماند، بعد از آن هر زمانی که می ‌توانید این گیاه را آبیاری کنید زیرا تحمل خیلی کمی در برابر خشکی دارد. آبیاری بیش از اندازه این گیاه، می‌ تواند به هنگام رسیدن میوه کیوی مفید باشد بنابراین توصیه می ‌شود 40 روز پس از گلدهی گیاه، ریشه آن را آبیاری کنید و مراقب باشید که ریشه ‌ها در آب راکد و اضافی غوطه ور نشوند.

 

کیوی به آب فراوانی نیاز دارد اما مصرف زیاد و بیش از حد نیاز آب برای گیاه مضر است. بنابراین آبیاری این درختچه خصوصاً در تابستان نیاز به دقت بسیار دارد. آبیاری کیوی باید به شکل متناوب انجام شود به گونه‌ ای که خاک گیاه همیشه حالت نیمه مرطوب داشته باشد.

 

نـور

نور مناسب برای درختچه کیوی آفتاب کامل یا سایه جزئی است. این نوع تابش برای رسیدن میوه‌ ها و بالغ شدن شاخه ‌های درخت کیوی، جهت شکوفه دهی، لازم است.

 

تکـثیـر کیوی

روش ‌های متعددی برای تکثیر درختچه کیوی وجود دارد که از آن جمله می ‌توان به کاشت بذر، قلمه چوب نرم، پیوند زدن اشاره کرد. در روش کاشت دانه باید دانه ‌های خریداری شده را در بهار و در خاک مرطوب و حاوی ماسه کاشت. بذر گیاه 4 تا 5 هفته بعد جوانه می زند. همین گیاه جوان را در فصل بعدی پیوند می‌ زنند تا کیفیت گیاه افزایش یابد. گیاه جدیدی که با کاشت دانه به وجود می ‌آید با گیاه مادر خیلی فرق دارد، بنابراین توصیه می ‌شود از روش ‌های دیگر برای تکثیر درختچه کیوی استفاده شود. در روش قلمه زدن بخش جوان و نرم گیاه دقیقاً از زیر گره برگ جدا می ‌شود. طول این قلمه باید 12 تا 20 سانتیمتر باشد و تمام برگ ‌ها به جز برگی که زیر گره برگ است، جدا شوند سپس انتهای قلمه را در هورمون ریشه زایی قرار می ‌دهند قلمه در مخلوطی حاوی مقدار مساوی کوکوپیت، پرلیت و پیت ماس کاشته می ‌شود. سپس خاک آن را مرطوب و گیاه در دمای 21 تا 23 درجه سانتیگراد نگهداری می ‌شود. بعد از 6 تا 8 هفته قلمه کیوی ریشه می زند در ادامه گیاه جدید به گلدانی به عمق 10 سانتیمتر منتقل و در گلخانه نگهداری می‌ شود تا وقتی که این گیاه به ارتفاع 120 سانتیمتر برسد. در این زمان می ‌توان گیاه را در مکان اصلی و دایمی کاشت.