کشت گوجه فرنگی

گوجه فرنگی از گیاهان عالی گلدار ، از راسته دو لپه ای ها ، از خانواده solonaceae ، از جنس lyopersicon می باشد . این گیاه دارای واریته های بسیاری است که ممکن است برای استفاده از میوه آن و یا تزئینات کشت شوند .

ریشه گوجه فرنگی عمیق و گاهی به طول یک متر می رسد که چنانچه نشاء شود تولید ریشه های جانبی قوی خواهد کرد . ساقه جوان گوجه فرنگی علفی ، گرد ، صاف ، شکننده و کرکدار بوده که در اثر مسن شدن گوشه دار ، سخت و تقریبا خشبی می گردد . ساقه خزنده و منشعب به طول 5/1 متر می رسد ولی بعضی از واریته های آن به نام validum دارای ساقه کوتاه ، محکم و ایستاده است و در هوا بدون کمک قیم می ایستد . برگهای این گیاه متناوب و مرکب می باشد که بزرگی آنها نسبت به واریته های مختلف یکسان نیست . رنگ برگها سبز روشن و پشت آنها معمولا کرکدار است . گلهای کوچک گوجه فرنگی به صورت خوشه در روی ساقه بین دو گره ظاهر می شود . 5 گلبرگ زرد رنگ به هم پِوسته دارد که در انتها از هم جدا هستند . گلبرگها برگشته ، پهن و نیزه ای شکل می باشند . کاسه گل سبز رنگ دارای 5 کاسبرگ بلند و کشیده یا نیزه ای شکل که در ابتدا کوچکتر از گلبرگها بوده ولی با رشد میوه بر طول آن افزوده می شود . پرچمها 5 عدد با بساکهای بزرگ که در روی میله کوتاهی قرار می گیرد . میوه گوجه فرنگی سته و از 2 تا چند حفره تشکیل شده است . میوه ها گوشتی و دارای تعداد زیادی تخم های قلبی شکل کوچک می باشد .

رنگ و شکل میوه ، دیر یا زودرس بودن میوه ، گوشتی یا آبدار بودن میوه و بالاخره صاف یا چروک بودن میوه در واریته های مختلف گوجه فرنگی متفاوت است . بذر گوجه فرنگی کوچک ، سبک ، پهن و سفید رنگ است و تا حدود 4 تا 5 سال قوه نامیه خود را حفظ می کند .

تشکیل میوه در بوته گوجه فرنگی تابع چند عامل است که در یکدیگر تاثیر متقابل دارند . این عوامل عبارتند از مواد غذایی ، درجه حرارت و طول مدت روز . از طرف دیگر تلقیح در گلهای گوجه فرنگی بسیار دشوار بوده ، رطوبت زیاد هوا و یا ریزش آب روی گلها در هنگام تلقیح میزان میوه دهی را به شدن پایین می آورد .

 

 

ارقام گوجه فرنگی

گوجه فرنگی دارای واریته های بسیار زیادی است که از نظر رشد گیاه کیفیت میوه ، شکل میوه و مقاومت به امراض و آفات تفاوتهای زیادی با یکدیگر دارند . این گیاه را می توان از نظر رنگ به زرد ، قرمز ، نارنجی و از حیث شکل به گرد ، بیضی ، صاف ، کنگره دار در اندازه های کوچک و بزرگ تقسیم نمود .

در انتخاب واریته باید مقدمتا هدف از پرورش گوجه فرنگی مشخص شود . آیا منظور تولید در مقیاس کوچکی برای مصارف خانگی است و یا منظور عرضه به بازار است و یا تحویل به کارخانه برای تبدیل به رب و کنسرو مطرح می باشد . دو واریته معروف گوجه فرنگی گلخانه ای عبارتند از :

vendor این واریته دارای میوه های متوسط ، پوست ضخیم و مقاوم به ویروس موزائیک تنباکو و بیماری leaf mold بوده ولی نسبت به gray mold حساس می باشد .

vantage دارای میوه متوسط و سفت ، گلابی شکل با پوست ضخیم است ولی چون نسبت به ویروس موزائیک تنباکو حساسیت دارد کمتر از vendor مورد استفاده قرار می گیرد . این واریته در مقابل leaf mold مقاوم و به gray mold حساس می باشد

 

احتیاجات آب و هوایی

چون گوجه فرنگی جزء سبزیهای فصل گرم می باشد، لذا به سرما حساس است. گوجه فرنگی سرمای صفر درجه را تحمل نمی کند و در دمای کمی پایین تر از صفر درجة سانتیگراد، بوته های آن یخ می زنند. گوجه فرنگی هوای گرم و رطوبت بالا را دوست دارد؛ ولی باید توجه داشت چنانچه دمای خیلی زیاد با رطوبت بسیار بالا توأم باشد، شرایط مناسبی را برای بیماریهای برگی فراهم می سازد. بادهای گرم و خشک باعث ریزیش گلهای آن می شود. بنابراین، در مناطقی که چنین بادهایی وجود دارد، باید مزرعة گوجه فرنگی به وسیلة نهرهای پر از آب و یا درختان از این گونه بادهای محافظت شود؛ زیرا، آبیاری اولاً سبب می شود که دمای محیط کمی تغییر کرده، پایین تر بیاید، ثانیاً رطوبت محیط نیز افزایش یابد.

 

مزرعة گوجه فرنگی مرتب باید آبیاری شود. خشک شدن سطح خاک به ریزش گلها کمک می کند. شایان ذکر است که آبیاری بیش از مقدار لازم مانع از تشکیل میوه می گردد.

 

گوجه فرنگی نسبت به طول دورة روشنایی در روز حساس نبوده، جزء گیاهان بی تفاوت نسبت به این موضوع می باشد. ولی در کمتر از 5 ساعت روشنایی و یا روشنایی دائم به میوه نخواهد نشست. بهترین دما برای رشد و نمو گوجه فرنگی بین 19 تا 29 درجه سانتیگراد می باشد. در بالاتر از 35 درجه سانتی گراد رشدش متوقف و میوه آن تشکیل نمی گردد. در کمتر از 15 درجه سانتیگراد گلها تلقیح نمی شوند؛ بنابراین میوه به وجود نخواهد آمد.

 

خــــاک

گوجه فرنگی را در هر نوع خاک می توان کاشت. به شرط آنکه اززهکش خوب برخوردار باشد و از نظر مواد غذایی نیز کاملاً غنی و آفتابگیر باشد. اراضی شنی برای تولید محصول زودرس بر سایر انواع خاکها ترجیح داده می شوند؛ زیرا زودتر گرم می گردند. در نقاطی که تداوم دورة برداشت میسر است و دورة رشد طولانی می باشد، برای برداشت حداکثر محصول، توصیه می شود از خاکهای رسی و سیلتی     لومی استفاده شود؛ ولی این خاکها به وسیلة مواد آلی و کردهای حیوانی سبک شوند. گوجه فرنگی یکی از سبزیهایی است که اسیدی بودن خاک را خوب تحمل می کند و مناسب ترین PH برای حداکثر رشد آن بین 5/5 تا 7 می باشد. چنانچه زمین زهکشی خوبی نداشته باشد.

 

کــود دهــی

گوجه فرنگی بواسطه رشد سریع وطول دوره رویش طوالنی نیاز آن به مواد غذایی زیاد است. گوجه فرنگی به میزان کافی به عناصر غذایی برای تولید میوه نیاز دارد .به ویژه کلسیم , پتاسیم و ازت عناصر غذایی مهمی هستند . عدم تامین این عناصر غذایی به مقدار کافی موجب ضعیف شدن بوته ها و کاهش کیفیت میوه گوجه فرنگی می شوند .گوجه فرنگی به فسفر برای تولید گل و میوه و ریشه زایی نیاز دارد .مصرف بیش از اندازه فسفر موجب تولید گل به تعداد خیلی زیاد می شود که بوته گوجه فرنگی اگر به اندازه کافی شاخه و برگ نداشته باشد گل های تولید شده دچار ریزش می شوند.گوجه فرنگی برای تولید شاخه و برگ به عنصر ازت نیاز دارد. بوته های گوجه فرنگی ازت مورد نیاز خود را از طریق مواد آلی خاک و کود های شیمیایی مانند اوره و نیترات کلسیم بدست می آورند .مصرف کود ازته به مقدار خیلی زیاد سبب رشد بیش از حد شاخه و برگ ها شده

و رسیدن میوه را به تاخیر می اندازد و به تعداد کم میوه روی بوته های گوجه فرنگی تشکیل می گردد. قبل از نشا کردن گیاهچه های گوجه فرنگی براساس آزمون خاک ,همه کود فسفره توصیه شده و مقداری کود های پتاسیم و ازت را به خاک داده و با خاک مخلوط می کنند .پس از نشا ء کاری , چون تمام نیاز غذایی بوته های گوجه فرنگی به ویژه به ازت و پتاسیم در طول فصل رویش از طریق کود دهی قبل از کاشت تامین نمی شود .کود ازته

مورد نیاز زراعت گوجه فرنگی در چند نوبت به صورت سرک داده می شود .اولین نوبت کود سرک اوره یا کود های ازته دیگر در زمان مشاهده اولین میوه های تشکیل شده روی بوته های گوجه فرنگی می باشد . نوبت دوم کود سرک دو هفته بعد از چین اول میوه های رسیده است .و نوبت سوم یک ماه بعد از نوبت دوم می باشد.کود سرک را بعد از مصرف با خاک سطحی مخلوط می شود و سپس در صورت عدم بارندگی ,آبیاری انجام می شود.

در برخی حاالت ممکن است بوته های گوجه فرنگی به کود سرک حدود یک هفته یا دو هفته بعد از نشا کاری نیاز داشته باشد و یا بوته ها در زمان نشان دادن گل های زرد به کود سرک ازت نیاز پیدا کنند. در زمان نشا کردن گیاهچه های گوجه فرنگی , کود های آغازگر یا استارتر را با خاک چاله های محل نشا با کود تجارتی با فرمول مناسب و کود کمپوست غنی شده مخلوط گردد و یا در شیار هایی به فاصله 7 تا 11 سانتی متر از محل نشاء از این کود ها استفاده شود. 

 

از کود کمپوست غنی شده به همراه کود ازته به صورت سرک در نوبت های مشخص شده مصرف نمود. به فاصله زمانی هر 3-4 هفته می توان از کود کمپوست غنی شده در پیرامون بوته های گوجه فرنگی استفاده نمود. بوته های گوجه فرنگی با گرم شدن هوا سریع تر رشد می کنند با افزایش سرعت رشد گیاه نیاز آنها به عناصر غذایی بیشتر می شود و کود کمپوست شده می تواند عناصر غذایی مورد نیاز آنها را تامین نماید. کود آلی کمپوست شده فعالیت بیولوژیکی خاک محی ریشه را افزایش داده و در نتیجه مواد غذایی بیشتری در اختیار گیاه قرار می دهند.

هنگام نشا کردن گیاهچه های گوجه فرنگی , آنها را با آب دارای مواد طبیعی و عصاره جلبک دریایی آبیاری می کنند. عناصر فسفر و پتاسیم از طریق سیستم آبیاری قطره ای مصرف نمی شود . کود ازت مانند اوره را می توان از طریق سیستم آبیاری قطره ای دراختیار گیاه قرار داد.بر اساس عرض بستر کشت و وسعت گسترش ریشه ها و حجم آبی که در آبیاری مصرف می شود می توان به طور هفتگی از کود ازته در آبیاری قطره ای استفاده نمود. هر چه توزیع آب در محی ریشه یکنواخت تر باشد کود به مقدار متعادل به همه بوته های گوجه فرنگی خواهد رسید. هر نوع ناهماهنگی در توزیع آب آبیاری بین بوته ها موجب غیر یکنواختی در رشد بوته های گوجه فرنگی می شود. تغذیه بوته های گوجه فرنگی ازطریق برگ ها نیز انجام می شود.محلول پاشی کود های معدنی و طبیعی بر روی شاخه و برگ بوته ها موجب کامل شدن نیاز غذایی گیاه می شود.در محلول پاشی باید سعی نمود تمام سطوح گیاه و بخصوص برگ ها را خیس نمود .محلول پاشی در چند نوبت با غلظت های کمتر بهتر از یک یا دو بار محلول پاشی با غلظت زیاد می باشد .محلول پاشی گوجه فرنگی از زمان تولید دو یا سه برگ واقعی شروع می شود و به فاصله 21-14 روز مرتب تکرار می گردد و زمان های مهم محلولپاشی مراحل قبل از گلدهی و تشکیل اولین میوه می باشد.